Van een afritsbroek tot een glitterlegging: wat je aantrekt is een uitdrukking van wie je wilt of soms moet zijn. Deze link tussen kleding en identiteit staat centraal bij het Tilburgse performancegezelschap Zwermers, dat dankzij de steun van Brabant C nu ‘uitzwermt’ naar de rest van de wereld.
Pan~//Catwalk, zo heet de performance waarmee het performancegezelschap Zwermers nu internationale aandacht trekt. Van de BBC tot The Guardian: internationale media noemen het werk, naast ‘toegankelijk’, ook ‘mooi’ en ‘fascinerend’. Het idee en opzet zijn vrij eenvoudig: twee performers wisselen continu van outfits op een podium. Terwijl ze begeleid worden door vioolmuziek, zien we hoe het duo begint in een unisex onderbroek, jeans en een T-shirt. Maar naarmate dat het stuk vordert, worden hun outfits steeds uitgesprokener. De ene performer, een man, heeft soms hakken en een rok aan, terwijl de andere performer, een vrouw, speelt met leer en een hoofdtooi van een krijgsman. Maar de performance trekt breder dan ‘gender’ alleen. Het punt is duidelijk: onze kleding geeft sterk uitdrukking aan onze identiteit, die meer fluïde is dan we soms denken.
Labels plakken
Tilburgers Paul van de Waterlaat en Inez Wolters, de artistiek leiders van Zwermers, bedachten Pan~//Catwalk in 2018. “Wij zijn zelf vrij fluïde in onze kledingstijl en drukken onszelf graag op verscheidene manieren uit”, vertelt Paul. “Toch heerst in de maatschappij nog het idee dat identiteit een gefixeerd en enkelvoudig gegeven is, of dat je als man of vrouw één soort outfit aan mag. Dat is volgens ons niet juist.” Met hun performance kaarten ze de genderdimensie van kleding aan: hoe komt het bijvoorbeeld dat een vrouwenlichaam met een onderbroek aan ‘naakt’ is, maar een mannenlichaam niet? Maar naast kleding en identiteitsdenken, komen ook thema’s als overproductie en overconsumptie aan bod. De performance is begonnen als een experiment met de inhoud van hun eigen kledingkasten: “We reden met twee auto’s vol met onze kleding naar de repetitieruimte en begonnen sets te maken. Toen zagen we echt de transformatieve kracht van kleding. En hoe snel we als mens geneigd zijn om een label op een ander te plakken, iemand te ver- of beoordelen, op basis van wat diegene draagt.” Kleding stereotypeert en zet een ander in het hokje; met hun performance willen Zwermers dit hokje graag openbreken.
Artificial Intelligence
Waar Pan~//Catwalkbegon als een performance van twee mensen, neemt het nu grotere en bredere vormen aan – precies het doel van Inez en Paul en waar ze de steun van Brabant C voor gebruiken. Zo betrekt het gezelschap nu ook anderen in hun werk. Inez: “Wij werken aan een groot archief van outfits van onszelf alsook van deelnemers aan ons project. Zo hebben we mensen in verschillende plekken, van Antwerpen tot Groningen en Istanbul, gevraagd: wie hangt er allemaal in jouw kledingkast? Samen met mensen gaan we tijdens repetities live aan de slag, we gaan een dialoog aan over waar hun kleding voor staat. Ook fotograferen we de outfits voor ons archief.” Dit archief legde de basis voor een video-installatie. Maar sinds dit jaar experimenteert het gezelschap ook met Artificial Intelligence. “Samen met ontwerpers Nicola Scheibe en Lucas Voelp hebben we ons archief aan een AI-model gevoerd. Daar zijn nieuwe – door AI ontworpen – outfits en menstypes uit gerold. Dit hebben wij gepresenteerd in het MU Hybrid Art House in Eindhoven, samen met een live performance”, aldus Inez. Wat het gezelschap betreft, kan Pan~//Catwalk in de toekomst nóg meer kanten opgaan – waar ze zich door zullen laten verrassen.
En dáár komt de steun van Brabant C heel goed bij van pas. Dit jaar kregen Zwermers een ontwikkelbudget toegekend, waar ze Pan~//Catwalk verder mee uit kunnen bouwen. “Dit project heeft zoveel lagen en blijft ons nog steeds uitdagen. Daarom is het immer in beweging en heeft het geen einddatum”, zegt Inez. Met de steun van Brabant C, wil het gezelschap de komende 1,5 jaar hun project verder uitbouwen. “We willen meerstemmigheid opzoeken rondom kleding, identiteit en representatie en onderzoeken hoe we de projectonderdelen zichtbaar aan elkaar kunnen verbinden”, aldus Paul. Hieronder vallen co-creaties met verschillende doelgroepen, zoals mensen met een lichte verstandelijke beperking in samenwerking met Speels Collectief of mensen die onder de armoedegrens leven, maar ook performance, AI en andere vormen van artistiek onderzoek. Ondertussen blijven Zwermers hun database uitbreiden met nieuwe identiteiten van zoveel mogelijk mensen, ook uit het buitenland. Hierbij willen ze hun aandacht uitbreiden van ‘kleding’ naar ‘het lichaam’. Paul: “We merken dat niet alleen kleding bijdraagt aan identiteitsvorming, maar ook het lichaam waarin je leeft draagt daaraan bij. Wij kunnen als witte, jonge, dunne mensen maar een bepaald deel van de wereld representeren, daarom nodigen we ook andere mensen uit om in ons werk te stappen middels de vraag: ‘wie hangt er in jouw kledingkast?’” Wat Inez en Paul betreft, en dankzij Brabant C, is Pan~//Catwalk dus nog lang niet klaar en is het ‘uitzwermen’ nog maar net begonnen. Paul, lachend: “Wij dromen nog van een performance met 100 catwalkende Tilbugers!”