Roos Meerman en Tom Kortbeek, fotografie: BASE Photography
Dit artikel verscheen in fanzine #3. Lees het volledig fanzine.

In oktober 2020 lanceerde designstudio Fillip Studios Pi Lab: een onderzoekslaboratorium waar kunstenaars, designers, wetenschappers en ingenieurs samenwerken aan grensoverschrijdende projecten. Of: waar wiskunde kunst wordt en kunst een praktische toepassing krijgt.

Roos Meerman en Tom Kortbeek, de ontwerpers achter Fillip Studios, bezochten vorig jaar een expositie in het MIT (Massachusetts Institute of Technology) te Boston. Daar leerden ze het MIT Media Lab kennen, een experimentele plek waar kunst, wetenschap en technologie aan elkaar gekoppeld worden. “Tussen al die kennisgebieden wordt daar geen onderscheid gemaakt. Door het op zo’n vrije, artistieke manier aan te pakken, komen ze tot hele nieuwe dingen. Zoiets moest er ook in Nederland komen, vonden we”, vertelt Meerman. En dus werd Pi Lab uit de grond gestampt door het designerduo zelf.

Verwonderende kunstwerken
Dat was een logische stap, de twee designers betrokken technologie en wetenschap al in allerlei projecten binnen Fillip Studios. ‘Door er een lab van te maken, konden we dit groter aanpakken en gedurende het hele jaar onderzoek doen.’ Meerman en Kortbeek contacteerden TU Eindhoven, de reactie was meteen positief. Kortbeek: ‘Op de TU/e is een zogenaamde Innovation Space gevestigd: een community van studenten met verschillende achtergronden, die samen aan multidisciplinaire projecten werken. Dit is een goede plek om Pi Lab in te laten plaatsvinden.’ Met Fontys Engineering als derde partij werd de ambitie definitief realiteit. Als Pi Lab willen de betrokkenen de komende jaren komen tot ‘verwonderende kunstwerken, diepere wetenschappelijke kennis en innovatieve toepassingen om onze wereld beter en fijner te maken.’

Opgeblazen 3D-vormen
De eerste onderzoeksgroep richtte zich op ‘Aera Fabrica’, naar een techniek die Meerman in 2014 ontwikkelde. In dit onderzoek worden 3D-geprinte objecten met een glasblaastechniek opgeblazen waardoor ze toenemen in volume. Door het unieke opblaasproces kunnen de objecten weer worden teruggebracht naar hun oorspronkelijke vorm. Of, meer specifiek: door een 3D-geprinte PLA-ballon (PLA is een van de grondstoffen die als ‘inkt’ dient voor de 3D-printer) te verwarmen, wordt deze flexibel en kan deze worden opgeblazen. Koel je hem af, dan zet je de vorm vast. In tegenstelling tot glasblazen wordt de techniek vooraf bepaald en heb je dus controle over het eindresultaat. Als je het object weer verhit, krimpt de vorm weer tot de originele grootte.

”In Pi Lab wordt verbeelding onderbouwd met kennis of wordt kennis verbeeld.”

Algoritme
Dankzij deze techniek wordt het mogelijk om grote objecten te creëren met een kleine printer. Naast esthetische kwaliteit heeft deze techniek grote potentie voor de verpakkingsindustrie, medische wereld en de architectuur. “Met een 3D- printer van 1 bij 1 meter kun je bijvoorbeeld een vorm van een huis printen en dankzij deze techniek opblazen tot een huis van 20 vierkante meter”, aldus Meerman. Samen met de TU/e en een groep bedrijven bestaande uit onder andere Sioux Technologies, hopen de designers een beter begrip te krijgen van de techniek en het materiaal, zodat dit toegepast kan worden voor in verschillende nieuwe producten.

Bedrijfsleven
“In Pi Lab wordt verbeelding onderbouwd met kennis of wordt kennis verbeeld. Op deze manier kunnen we bedrijven sneller en duidelijk uitleggen wat voor meerwaarde een techniek of product zou kunnen hebben voor de samenleving”, vertelt Kortbeek. “We willen dus het bedrijfsleven in een zo vroeg mogelijk stadium erbij betrekken, zodat onze onderzoeken ook echt leiden naar iets wat de markt op kan.” Om ‘Aera Fabrica’ en PI Lab te introduceren bij een groter publiek, hadden Meerman en Kortbeek een plan voor een expositie tijdens Dutch Design Week: Fields of Pi. In de kapel van DOMUSDELA zouden 150 opgeblazen 3D-prints als geometrische installaties een wonderlijke ervaring creëren. Ook wilden ze de techniek inzichtelijk maken door ter plekke vormen te printen en op te blazen met warmte en lucht. Doordat DWW dit jaar fysiek niet doorging, werd besloten Fields of Pi te verplaatsen naar volgend jaar.

Uitrekken in plaats van inkrimpen
Maar Pi Lab laat zich zeker niet tegenhouden door de huidige omstandigheden, want inmiddels is er een tweede onderzoek van start gegaan. ‘Adaptable Auxetics’ wil de mogelijkheden van auxetische structuren in kaart brengen en verder verkennen. Dit zijn structuren (materialen) die, wanneer ze worden uitgerekt, niet dunner worden maar juist dikker. Samen met Prof. Cornelis Storm van TU/e en onderzoekers van de TU Delft wordt nu gekeken naar hoe een softwaremodel, dat ontwikkeld is door TU/e en complexe 2D digitale auxetische structuren genereert, tot nieuwe fysieke driedimensionale vormen kan leiden.

Protheses
Meerman: “Ook hier kun je denken aan toepassingsmogelijkheden in architectuur of textiel. Je kunt een gevel van een gebouw groter of kleiner maken. Of een heel gebouw adaptief maken, dus in grootte verstelbaar.” Maar dit onderzoek zou ook kunnen leiden naar nieuwe medische toepassingen, vult Kortbeek aan. Denk aan protheses die meegroeien met kinderen, ballonnetjes die in je lichaam uitklappen en een medicijn loslaten of hulpmiddelen om bloedvaten of aders te verwijden. Mogelijkheden genoeg, dus.

”Denk aan protheses die meegroeien met kinderen.”

Blauwdruk
Met onder meer financiering van Brabant C willen Meerman en Kortbeek de komende jaren Pi Lab verder uitbouwen, duurzaam maken en toewerken naar een groter netwerk. “Uiteindelijk willen we Pi Lab zien als een aparte onderzoekgroep binnen de Innovation Space”, zegt Meerman. “Ook is het onze ambitie om te dienen als blauwdruk voor andere onderzoeksgroepen die bestaan uit kunstenaars en wetenschappers. Want ja, hoe zet je zoiets nu eigenlijk op? Het zou fijn zijn als er meerdere van dit soort initiatieven zouden ontstaan, zodat de kracht van design en verbeelding een steeds grotere rol gaat spelen bij innovatie en onderzoek.’ Binnen vijf jaar hoopt het duo een overtuigend businessmodel te hebben ontwikkeld waarmee geld dat verdiend wordt met projecten van Pi Lab weer terug kan vloeien naar het laboratorium en waarmee weer nieuwe onderzoeken kunnen worden opgezet.

Toevallige ontmoetingen
Zou Pi Lab ook als online platform kunnen functioneren, gezien de huidige coronarealiteit? Daar zijn de twee designers niet erg enthousiast over. Pi Lab moet in hun ogen echt een fysieke plek zijn, waar mensen door aanwezig te zijn en met elkaar te sparren, elkaar inspireren tot nieuwe ideeën. Kortbeek: ‘Ons project ‘Aera Fabrica’ is ooit ook ontstaan doordat we in contact kwamen met een natuurkundige tijdens een symposium. We vertelden hem erover en hij zei meteen: ‘dit wil ik verbeeld zien in 3D!’ Juist door dat soort – vaak toevallige – ontmoetingen kom je onverwacht tot nieuwe kansen. Die dynamiek is waar Pi Lab op gestoeld is.’ 

Dit artikel verscheen in fanzine #3. Lees het volledig fanzine.

Liever een fysiek exemplaar van fanzine #3 ontvangen? Stuur een mailtje met je naam en adres. Wij zorgen voor de rest.
Tekst: Grete Simkuté